Dwór w Biebrowie

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1400 roku. Od najdawniejszych czasów Biebrowo należało do rodu von Jatzkow. W wykazie wojowników powiatu lęborskiego z 1523 r. figuruje czterech przedstawicieli tego rodu: Jürgen Jatzkow zu Bebberow, zu Jatzkow, zu Kerstow i zu Szwartow. Najstarszy zachowany list lenny dotyczący rodu von Jatzkow datowany jest na 3 lipca 1527 r. Dokument dotyczy majątków: Jackowo, Biebrowo, Sasino, Zwartowo, Borkowo, Bargędzino, Kierzkowo i Przebendowo. Od 1720 r. właścicielem Biebrowa był Franz Heinrich von Jatzkow. Jego następcą został Christian Franz von Jatzkow. W 1762 r. odnotowano, iż w Biebrowie odbyło się wesele Johanna Ernsta von Jatzkow z panną Huldenreich von Hoymen. Rok później starosta powiatowy i radca rządu Alex Dietrich von Puttkamer ożenił się z córką właściciela Biebrowa - Ernestine von Jatzkow. Istnieje kilka różnych przekazów dotyczących przejęcia majątku przez rodzinę von Somnitz. Według kroniki rodu von Somnitz majątek miał być w ich posiadaniu od 1740 do ok. 1800 r. Według innych źródeł dopiero od 1763 r., kiedy wieś zakupił Christoph von Somnitz, w jeszcze innych od 1782 r.

Prawdopodobnie w tym czasie powstało pierwsze zabudowanie dworsko-folwarczne. Oprócz dworu wzniesiono budynki gospodarcze, które zgrupowano wokół prostokątnego dziedzińca gospodarczego. W południowo-zachodniej części założenia powstał park poprzez luźne nasadzenia grabów, dębów szypułkowych oraz świerków pospolitych. W 1782 roku podkomorzy von Somnitz ożenił się z panną von Wussow, córką Georga Lorenza von Wussow. Urodziła im się córka – Klementyna, która w wieku 14 lat (w 1799 r.) wyszła za mąż za radcę rządu von Borriesa. W tym samym roku (1782) Christoph von Somnitz przekazał Biebrowo swojemu synowi Franzowi Christophowi von Somnitz, a ten wkrótce powiększył swoje dobra przez kupno majątku w Jackowie. 

W 1804 roku podkomorzy von Somnitz przeprowadził się do majątku jackowskiego (Jatzkow). W 1816 roku po oficjalnym przejęciu majątków Biebrowo i Jackowo przez Carla von Somnitz, dokonano urzędowego oszacowania i opisu tych dóbr. Biebrowo zostało wtedy oszacowane na 7 tysięcy 666 talarów. W 1822 roku Carl von Somnitz myślał o zredukowaniu swoich dóbr ze zwględu na swój zły stan zdrowia. W związku z tym wydał ogłoszenie, że zamierza przekazać w dzierżawę majątek w Biebrowie oraz jackowski folwark Danowice. 

Później majątek należał do Karla Ludwiga Boguslawa von Schwerina. Niektóre źródła wskazują, że w 1827 roku właścicielem Biebrowa był hrabia Wilhelm von Schwerin, który był żonaqty z Adelaide von Selchow. Rodzina von Schwerin była w Biebrowie do 1835 roku. Być może Karl Ludwig był właścicielem majątku tuż po Wilhelmie.

Od 1838 roku  Biebrowo należało do Georga Franza Krause. 19 lipca tego samego roku, Biebrowo odziedziczył syn Georga – Otto Krause. Właściciel majątku jackowskiego Wilhelm Flieβbach wraz z Ottonem Krause założyli spółdzielnię, w celu zmeliorowania dużego Jeziora Biebrowskiego o powierzchni 200 morgów i pobliskich głębokich łąk. Dotyczyło to również terenów parkowych, gdzie utworzono system otwartych kanałów melioracyjnych, co ułatwiło stworzenie zasadniczej kompozycji parkowej. Park zyskał regularny układ przecinających się pod kątem prostym alejek. W części wschodniej rozlokowano dwa stawy, które otoczono aleją grabową oraz szpalerami dębów szypułkowych. Z kolei w zachodniej części parku wydzielono teren pod ogród warzywny, który został ograniczony żywopłotem grabowym. W obrębie dziedzińca gospodarczego powstały natomiast nowe budynki gospodarcze oraz budynek mieszkalny dla pracowników folwarcznych. 16 lutego 1892 roku majątek nabyła wdowa po pułkowniku von Dewitz. Przepisała ona majątek (15 lipca tego samego roku) na swojego syna Philippa von Dewitz. Ten z kolei sprzedał Biebrowo rok później (21 kwietnia 1893 r.) baronowej Werthern-Wiehe. Sprzedała ona majątek po czternastu latach właścicielowi pobliskiego Jackowa, Franzowi Flieβbachowi. Od tego czasu majątek zaczął bardzo dobrze prosperować. Rozbudowano dwór przez dobudowanie w części środkowej dwukondygnacyjnych przybudówek. Przed dworek utworzono owalny klomb, na którym wymurowano fontannę. Wjazd poprowadzono od drogi wiejskiej z Jackowa i rozdzielono go – jeden prowadził do części dworskiej, a drugi na dziedziniec gospodarczy. Całość os strony wjazdu ogrodzono drewnianym płotem na kamiennej podmurówce. W parku rozpoczęto systematyczne dosadzanie drzew w różnych kompozycjach. Majątek w kolejnych latach dalej się powiększał i przynosił znaczne dochody – roczny przychód wynosił 3620 marek.

Ostatnim właścicielem Biebrowa był Hugo Albert Heyer. Wraz z żoną Hedwigą mieli troje dzieci: dwie córki i jednego syna. Córka Else została szybko wdową. Jej mąż, pułkownik Klaus Gaede zginął na froncie pod Stalinigradem. Else miesząła z dwóją dzieci w pałacu rodziców w Biebrowie. Udało się im uciec przed Armią Czerwoną na zachód. Syn państwa Heyer - dr Heinrich Heyer był po Eckhardzie Flieβbachu dzierżawcą domeny państwowej Łętowo. Zamieszkał ze swoją rodziną w tamtejszym pałacu. W innych źródłach podaje się informacje, iż ostatnimi właścielami była rodzina Frostów. W 1926 r. po śmierci Franza Flieβbacha majątek przypadł jego córke Katarzynie Frost. Frostowie utrzymywali majątek do 1945 r. Udało im się wyjechać do Niemiec . . . Która wersja jest prawdziwa?

Po oszacowaniu urzędowym wartości dworu w 1816 roku, jego stan można było określić na dobry. Był to masywny budynek z gontownym dachem. W jednym ze skrzydeł znajdowała sie kuchnia. Oprócz budynku dworu w założeniu znajdowały się: oboea i magazyn, inna obora dla bydła ze stodołą, stajnia końska ze stodołą, chlewnia oraz kurnik. Do majątku należał również park oraz ogrody warzywne i sad. 

Częściowe wyposażenie dworu zostało w 1822 roku wystawione na sprzedaż: stoły, krzesła, łóżka, wyposażenie kuchni, zestaw naczyń z angielskiej cyny oraz powóz z czterema siedzeniami.

Po II wojnie światowej majątek został przejęty przez Skarb Państwa i oddany w administrację gminy Choczewo. W 1948 roku użytkownikiem majątku została Stacja Hodowli Roślin w Kurowie – Gospodarstwo w Biebrowie. Od tego czasu zaczęła się dewastacja całego założenia dworsko-folwarcznego. Budynek dworu zasiedlono rodzinami pracowników gospodarstwa, co spowodowało, że wokół powstały prowizoryczne budynki gospodarcze i chlewiki, natomiast w części parku wydzielono teren pod ogródki warzywne. Stopniowo ginęła również ozdobna zieleń wokół dworu, przestała istnieć fontanna, a zielony klomb zamienił się w klepisko. Budynek mieszkalnych byłych pracowników folwarcznych, sąsiadujących bezpośrednio z oborą, zasiedlono pięcioma rodzinami.

Przy braku jakichkolwiek remontów budynki zaczęły niszczeć. Dopiero w 1978 roku wymieniono pokrycie dachowe na budynku dworu, a w 1984 roku wymieniono stropy w południowo-wschodniej części dworu. Innych remontów nie przeprowadzono. Na początku lat 90-tych, na skutek likwidacji PGR-ów, SHR w Kurowie została rozwiązana. Opuszczone budynki biebrowskiego gospodarstwa z dnia na dzień coraz bardziej niszczały, pozostali tylko dawni pracownicy i ich rodziny. Zrujnowany majątek przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która w styczniu 1996 roku sprzedała go Halinie Buchacz zamieszkałej w Sierakowicach.

Nowa właścicielka w dość krótkim czasie przystąpiła do systematycznych prac porządkowo-remontowych na całym terenie posiadłości. W części gospodarczej wyremontowano budynek obory, w której rozpoczęto hodowlę bydła. Drugi z budynków przebudowano na stajnię. Wiosną 1997 roku rozpoczęto prace porządkowo-pielęgnacyjne na terenie parku. Gorzej sprawa wygląda z samym budynkiem dworu, ponieważ nadal zamieszkiwany jest przez dziewięć rodzin. Mający się rozpocząć remont kapitalny, według właścicielki będzie wymagać wykwaterowania jego mieszkańców. Znaczne tereny należące do posiadłości przeznaczone zostały na prowadzenie tam działalności hotelarsko-turystycznej. W opracowaniu znajdowały się projekty budowy hotelu, basenu, kortów tenisowych i boisk. Jak wiadomo do dziś owy projekt nie został zrealizowany.

• Gertruda Pierzynowska, Dwory, parki i folwarki Kociewia i Kaszub, Tczew 1998.
• Marzena Sztpulska-Kimilu, Dworki i pałace w gminie Choczewo, Choczewo 2003.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Irena Elsner, Dzieje gminy Choczewo do 1945 roku, Amberg 2012.
• Irena Elsner, O przeszłości gminy Choczewo cz. 3, Amberg 2020.
• Rejestr zabytków nieruchomych – stan na 02.03.2016.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia wykonano: 06.06.2015 r. oraz zdjęcia z drona: Marcin Tymiński, Tajemnice Pomorza, 2021 r. (udostępniono za zgodą autora).