Pałac w Rulewie

Po raz pierwszy Rulewo wymieniane jest w źródłach w 1295 r. Wówczas biskup wrocławski Visleus darował kościołowi w Komórsku dziesięciny z Rulewa.

W latach 1309-10, po zajęciu ziemi świeckiej przez Krzyżaków, pierwszymi właścicielami dóbr byli lennicy zakonu, stanu rycerskiego. Dokładnie w 1310 r. Wielki Komtur Zakonu Krzyżackiego Henryk von Plotzkow oddał majątek rycerzowi Henrykowi de Pen. W 1445 r. Rulewo kupuje Hans Bischof.

W latach 1466-1772 Rulewo przechodziło w ręce różnych polskich i niemieckich rodzin szlacheckich. W 1478 r. Dittrich ut Milwen (Dytrych z Milewa) oraz jego synowie przekazali Rulewo i Buśnię, Friedrichowi Nebischitzowi i Gabrielowi Hirszgrinowi. W latach 1486-89 Rulewo należało do wspomnianego Hirszgrina (który wówczas nazywał się Gabriel Rulaw). W 1533 r. Anton Kopiczki (Antoni Kopicki) nabył część praw dóbr rulewskich od swojego brata. W 1558 r. Rafael Koss (Rafał Kos) wymienił należącą do niego część majątku z Franzem von Selislaw (Franciszkiem Żelisławskim) z Prabut. W 1598 r. Feliks Konraski wraz z żoną Euphrosiną (Efrozyną) z domu Sokołowską, przekazują majątek Stanisławowi Konarskiemu. W 1649 r. część Rulewa należała do hauptmanna z Hammersztynu (obecnie Czarne). Ten z kolei w 1684 r. odstąpił ją Jakubowi z Krowiczyna-Dorpowskiemu. W 1712 r. Adam i Stanisław Konarscy sprzedali swoją część majątku Kazimierzowi Kosbut-Pawłowskiemu. W 1735 r. kolejnym właścicielem był ławnik sądu ziemskiego z Świecia, Jakub Pawłowski.

Po Jakubie majątek odziedziczył w 1787 r. jego syn, Michał Kosbut-Pawłowski. Był on także właścicielem dóbr Mokre, a później Buśni. W tym czasie doszło zapewne do połączenia majątków Rulewo i Buśnia. W 1813 r. część dóbr została ponownie sprzedana. Pod koniec lat 20. XIX w. majątek rodziny Kosbut-Pawłowskich zaczął podupadać i dostał się pod przymusowy zarząd. W 1828 r. część majątku została wystawiona na sprzedaż. Nowym właścicielem został Rudolf Maercker z Kwidzyna.

Po Rudolfie majątek przejęła jego żona Teresa Eugenia z domu Kries. Zarządzała nim do swojej śmierci w 1871 r. W 1872 r. majątek przejął ich syn Hans Józef Nataniel. Jego żoną, cztery lata później, została Luiza z domu Kurtius.

Hans Maercker za zasługi w dziedzinie rolnictwa i za wieloletnie badania naukowe nad dziejami powiatów świeckiego i toruńskiego otrzymał dziedziczny pruski tytuł szlachecki. Hans przekształcił majątek Rulewo wraz z folwarkiem Buśnia i Rozgarty Kamionka w dziedziczny majorat, czyli dobra oparte na zasadzie fideikomisu.

W 1908 r. majątek przejął syn Hansa, rotmistrz rezerwy Rudolf Juliusz Emil von Maercker. W 1913 r. ożenił się on z Urszulą Anną z domu von Wilckens. Zarządzali oni majątkiem w Rulewie do 1945 r.

Pałac w Rulewie powstał w latach 1847-58 z inicjatywy Rudolfa Gustawa Teodora Maercker.

W 1945 r. przez pewien czas na terenie majątku stacjonowała niemiecka zmotoryzowana kolumna amunicyjna pod dowództwem por. Puttkamera-Storkowa. Dnia 24 stycznia, po rozpoczęciu ofensywy przez Armię Czerwoną, Rudolf von Maercker wraz z żoną i innymi uciekinierami opuścili Rulewo.

Po zakończeniu II wojny światowej majątek przeszedł na własność skarbu państwa i utworzono tu PGR. Później pałac był nieużytkowany i stopniowo popadał w ruinę. Od 2011 r. funkcjonuje tu Hanza Pałac Wellness & SPA.

• Wiesław Gogan, Majątek Rulewo i jego właściciele [w:] Rydwan, nr 7, 2012 r.
• M. Felińska, Karta Biała, 1991, www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: Michał Piotrowski, Tajemnice Pomorza, 2023