Pałac Gołkowice

Wieś po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z 1136 roku. Do połowy XVII w. była własnością znanej – i niezwykle majętnej – rodziny von Franckenberg, która posiadała w okolicy liczne dobra. Po koniec XVII w. Gołkowice stanowiły już własność rodziny von Balck, mało znanej na Śląsku. Przedstawiciele tego starego rodu rycerskiego wywodzili się z Westfalii, a na Śląsk przybyli pod koniec XIV w. lub dopiero w XVII stuleciu (rozbieżność zdań pomiędzy historykami). W Gołkowicach pojawił się Karol Friedrich von Balck, który był także założycielem jednej z czterech linii rodowych, w tym przypadku wywodzącej się właśnie z Gołkowic. Kolejnym znanym właścicielem majątku był Heinrich Winter von Sternenfeld i jego rodzina. Niemieckie źródła właśnie im przypisują budowę pałacu, która miała miejsce około 1740 roku, jak również ufundowanie pięknego, barokowego ołtarza w drewnianym kościółku. W połowie XVIII w. wieś sprzedano Karlowi Magnusowi Götz von Schwannenfels, synowi zmarłego w marcu 1714 roku Magnusa Antoniego. Pochodząca z Wrocławia rodzina, w 1671 roku uzyskała potwierdzenie tytułu szlacheckiego. Jeden z kolejnych właścicieli majątku, Ernest, w drugiej połowie XVIII w. rozbudował swoją siedzibę do formy zbliżonej do obecnej, którą mamy szczęście podziwiać. W tym samym czasie założono także park krajobrazowy. Gołkowice nie pozostały własnością rodziny zbyt długo, gdyż kolejna zmiana gospodarzy nastąpiła już pod koniec lat 80. tego samego stulecia. W 1789 roku pałac sprzedano rodzinie von Burghaus. Przez wiele kolejnych lat często zmieniali się właściciele dóbr, wśród których znalazły się takie rody, jak von Sandretzky, Burdzinsky, Mayer i von Randow. W latach pięćdziesiątych XIX w. majątek przeszedł w ręce rodziny Tieschowitz von Tieschowa. Właścicielami Gołkowic była linia Adolpha Leopolda, starosty bytomskiego i polityka. Synem Adolpha i Gertrudy Adelheid, z domu von Raven, był m.in. Stanislaus, w ręce którego trafił gołkowicki majątek. Jemu też zawdzięczamy remont pałacowych wnętrz, który miał miejsce w drugiej połowie XIX w. W latach 1886-94 właścicielem majątku nadal pozostawał Stanislaus von Tieschowitz, a potem, na przełomie XIX i XX w., Thoska von Tieschowitz, która postanowiła pozbyć się Gołkowic. Thoska, a dokładniej Friederike Wilhelmine, urodziła się 25 marca w pałacu. Była jednym z pięciorga dzieci Stanislausa i Johanny (Jenny), z domu von Selchow. W 1902 roku pałac w Gołkowicach, wraz z okolicznym majątkiem, został zakupiony przez rycerza zakonu joannitów Rudolfa von Lieres und Wilkau i jego żonę Elisabeth, z domu von Dazur, za 250 tysięcy marek. Po przejęciu majątku nowi właściciele Gołkowic od razu zainwestowali w miejscowe zabudowania gospodarcze: kuźnie, oborę, stajnię, a przede wszystkim w trzy domy dla robotników. W otaczającym pałac parku krajobrazowym zasadzono nowe odmiany drzew. Tu także, jak się później okazało, stanął nagrobek Rudolfa, a potem również innych członków rodziny. W 1913 roku, po śmierci męża, władzę nad majątkiem przejęła Elisabeth. Wówczas pałac unowocześniono, bogato wyposażono oraz ozdobiono. Wdowa postanowiła jednak oddać majątek w dzierżawę Constantinowi von Lieres und Wilkau, która zakończyła się po latach wykupieniem przez niego Gołkowic na własność. Jego żoną była Eleonora (1896-1979), nazywana przez bliskich Loną, z domu von Willich, z Górzyna w Wielkopolsce. Rodzina von Lieres und Wilkau opuściła Gołkowice w połowie stycznia 1945 roku. Pałac pozostawiono na pastwę Armii Radzieckiej. Na szczęście nie spotkał go los, jaki podzieliło wiele innych śląskich budowli, które zostały ograbione i puszczone z dymem. Po zakończeniu II wojny światowej w pałacu mieściła się m.in. szkoła. Pod koniec lat 50. XX w. spore szkody wyrządził pożar, który strawił wnętrza budowli. Po remoncie, przez lata pełnił on funkcję siedziby państwowej firmy rolniczej, aż nadeszły czasy „nowej” Polski. W latach 80. XX stulecia sprzedano go osobie prywatnej. Kolejna transakcja miała miejsce w 1990 roku. Budynek ponownie został sprzedany – tym razem szczęśliwie – i doczekał się prac remontowych. Dziś jest on udostępniony turystom i gościom. Otoczony malowniczym parkiem zabytek, służy jako ośrodek agroturystyczny z licznymi atrakcjami, m.in. oferując jazdy konne i możliwość obcowania z tymi pięknymi zwierzętami.

Tekst: Marek Gaworski, Przewodnik po zamkach i pałacach województwa dolnośląskiego, Strzelce Opolskie 2020

Zdjęcia:

• Marek Gaworski
• Litografia Alexandra Dunckera, domena publiczna
• Włodzimierz Jacek Adamski, Zamki Rotmanka, 2013 r., udostępniono za zgodą autora