Pałac w Nożynie

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu z 1315 roku, który został wystawiony przez margrabiego Waldemara dla Kasimira Svenzo (Święcy) i jego potomnych. Otrzymali oni Nożyno jako swoje lenno. W 1390 roku jako właściciela majątku wymienia się ród von Puttkamer. W 1523 roku Nożyno było w rękach Swentze von Puttkamer. Potem zostało podzielone na trzy części - A, B i C. W 1717 roku wieś miała kilku właścicieli, m. in.: Frentz i Christian von Puttkamer oraz spadkobiercy Anthona C. von Massow. Ci ostatni swoją część majątku zastawili, a w końcu sprzedali w 1780 roku Michałowi Stanisławowi Żeromskiemu. Trzecia część majątku pozostawała w 1700 roku własnością Puttkamerów z linii wolińskiej. Później do majątku włączono również Schotoffske, które także było lennem Puttkamerów. Wykupili oni również w 1802 roku pozostałe części Nożyna i tym samym skupili w swoich rękach cały majątek, do którego należał również Kleszczyniec. Później majątek w Nożynie objął Albert von Puttkamer. W 1847 roku Nożyno drogą zakupu przeszło do Żeromskiego, ale nie na długo. Już trzy lata później majątek odkupił Elert. W 1893 i 1910 roku właścicielem Nożyna był Paul Elert, a w 1928 roku Kurt Elert. W 1939 roku ostatnią przedwojenną właścicielką majątku była Lotte Hoene z domu Eggert.

W pałacu istniał Landjahrlager (obóz / tabor letni dla młodych rolników). Landhajr była pozaszkolną służbą wychowania miejskiej młodzieży niemieckiej w III Rzeszy, która polegała na przymusowym roku służby wiejskiej. Źródeł koncepcji była ideologia Blut und Bonden, która głosiła przewagę chłopstwa nad mieszczaństwem. Mieszkańcy wsi mieli być ostoją tradycyjnych, niemieckich wartości i przedstawicielami czystej rasy aryjskiej. Ideolodzy NSDAP przechwycili tą teorię. Przyświecały jej też cele gospodarcze. W ówczesnych Niemczech występowało ogromne zapotrzebowanie na wiejską siłę roboczą wskutek masowej ucieczki mieszkańców wsi do miast.

Po przejęciu władzy w 1933 roku naziści zorganizowali tzw. Landhilfe – ochotniczą pracę na wsi. Rok później stała się ona formalnie obowiązkowa jako Landjahr – na mocy pruskiej ustawy z 29 marca 1934 roku do odbycia roku służby wiejskiej zobowiązani byli absolwenci szkół powszechnych obojga płci, mieszkający w ośrodkach miejskich liczących powyżej 25 tys. mieszkańców. Służba zakwalifikowanych osób miała trwać dziewięć miesięcy – od początku kwietnia do końca grudnia.

• Karl-Heinz Pagel: Der Landkreis Stolp in Pommern. Lübeck 1989, S. 533–538.
• Alicja Świetlicka, Elżbieta Wisławska, Słownik Historyczny Miast i Wsi Województwa Słupskiego, Słupsk 1998.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czarna Dąbrówka, Gdańsk 2005.
• Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia: Karl Friedrich Schwirz / Deutschland