Pałac w Nerwikach

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założona jako majątek szlachecki na 26 łanach. Początkowo zwany on był Parpelauken, a następnie Nerfken – obie nazwy wywodzą się z języka pruskiego. W 1339 r. miało miejsce nadanie dóbr rycerskich przez wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga, który przepisał 29 włók pruskiej rodzinie zwanej „Nerweike”, od której wywodzi się nazwa miejscowości.. Majątek najdłużej należał do rodziny von Heyden (od 1750 r.), która ustanowiła tu majorat. Obszar własności ziemskiej nie był duży, prowadzono głównie hodowlę bydła, działał też młyn wodny.

Do najwybitniejszych osobistości z rodu von Heyden-Nerfken zalicza się Friedricha Augusta von Heyden-Nerfken, starszego sekretarza stanu we Wrocławiu, który zasłynął także jako pisarz i poeta.

Inny członek rodziny, Karl Julius von Heyden-Nerfken (1796 – 1857) zyskał sławę jako administrator okręgowy Pr. Eylau z 1840 r. Za jego czasów szczególnie postępowa była budowa dróg w prowincji. Był żonaty z Sophie Karoline Buff, siostrzenicą Charlotte Buff, której Goethe użył jako modelu w Lotcie Wertera.

Pałac w Nerwikach został wzniesiony w 1864 r. w stylu późnoklasycystycznym przez Carla von Heyden prawdopodobnie w miejscu wcześniejszej rezydencji. Ufundował on także dzwonnicę protestanckiego kościoła parafialnego w pobliskim Pieskowie w 1897 r. Pałac został założony na rzucie prostokąta z dostawioną do elewacji bocznej wieżą widokową, płasko przekrytą. Pałac jest dwukondygnacyjny z wysokim przyziemem, z obustronnym, nieznacznym ryzalitem na osi, od frontu poprzedzonym szerokimi schodami i dużym tarasem wspartym na czterech kolumnach. Od strony parku pierwotnie była ażurowa weranda i szeroki taras. Oryginalne elewacje ozdobione były detalem architektonicznym, zbitym podczas powojennego remontu. Skromny detal ocalał jedynie na elewacji wieży.

Po 1945 r. powstał tu PGR, a w pałacu mieściły się biura i mieszkania. W przyziemiu istniała tu łaźnia z osobnym wejściem oraz punkt sprzedaży produktów spożywczych. Na strychu dobrze zachowała się wędzarnia. W latach 60-tych pałac został przebudowany. Skuto cały detal elewacyjny, zmieniono układ wnętrz obniżając stropy pod parterem. W korytarzach, piwnicy i wieży wylano posadzki cementowe. Wymieniono w całości stolarkę okienną i drzwiową.

Później pałac był pod zarządem AWRSP. Nieruchomość kupił potomek ostatnich właścicieli baronów von Heyden. Z jego inicjatywy powstał „Projekt Nerwiki”, który ma na celu odrestaurowanie pałacu. Rozpoczęły się już prace remontowe. Więcej informacji można uzyskać na stronie: www.nerwiki.org.

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
• Maria Gawryluk, Karta Biała, 2000, www.zabytek.pl
• www.encyklopedia.warmia.mazury.pl
• https://nerwiki.org/

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Michał Piotrowski, Tajemnice Pomorza, 2023 r.
• www.bildarchiv-ostpreussen.de