Dwór w Białej Woli

Majątek wielkości 30 łanów powstał z nadania biskupa warmińskiego Eberharda z Nysy 3 października 1320 r. na rzecz jego bratanków Dietricha i Henryka, synów Arnolda z Nysy. Nazwa wsi pochodzi od pierwszego z nich Dietricha – Dittrichsdorf. Lennicy założyli na tym obszarze wieś z sołtysem.

W pierwszej połowie XV w wieś była w posiadaniu Mateusza von Arnsdorf (Lubaomina). W 1448 r. biskup Franciszek Kuhschmalz nadał majątek swojemu krewnemu burgarbiemu orneckiemu Johannesowi van Ramothen. Na początku XVI w. wieś otrzymali z nadania biskupiego bracia Alexwangen. Do połowy XVII w. majątek był w posiadaniu rodziny Worańskich z Wyrand. Ok. połowy XVII w. wieś znalazła się w rękach rodziny Glaznockich, która wzmiankowana jest w latach 1656 i 1662. W latach 1677-1785 majątek był w posiadaniu rodziny Hozjuszów używających przydomka "z Bezdan". Równolegle od ok. 1671-1678 r. właścicielem, prawdopodobnie podzielonego wówczas majątku był Urban Tausch. Kolejnymi właścicielami była rodzina van Birckhen herbu Cietrzew. Od 1767 r. wymieniony jest baron Johannes van Lingk. Po zaborze Warmii pełnił on urząd landrata i posiadał rezydencję dworską w Białej Woli. Prawdopodobnie skupił on w swoim ręku cały majątek i wystawił w latach 1772-1785 rezydencję dworską. Od ok. połowy XIX w. posiadłość dworska należała do rodziny radcy Raschkego, który wymieniany jest w latach 1871 i 1889. To jemu przypisuje się rozbudowę rezydencji do obecnej formy. Pod koniec XIX w. i w XX w. majątek obejmował 790 ha.

Majątek odziedziczył syn radcy Raschke – Rudolf. Jest on wspominany również w latach 1905, 1907 i 1922. Po 1945 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa. Powstał tu PGR. W dworze mieściły się biura, mieszkania i przedszkole. Po likwidacji PGR, od 1990 lub 1992 jest własnością AWRSP. Od 1996 r. był dzierżawiony. Obecnie jest w rękach prywatnych, nie jest użytkowany i popada w ruinę.

Dwór usytuowany jest na wysokim wzniesieniu, w otoczeniu parku, z zachowanym starodrzewem i fragmentem alei. Budynek nosi ślady wielu przebudów, a w swym zasadniczym kształcie pochodzi z XIX i XX w. Został założony na planie litery T. Jest parterowy z częściowo użytkowanym poddaszem. W elewacji frontowej, na osi znajduje się ryzalit wsparty w przyziemiu na arkadach, podcień ryzalitu sklepiony jest krzyżowo. Front dworu jest bogato zdobiony klasycyzującym detalem architektonicznym. Obiekt jest przykryty dachem dwuspadowym, a w elewacjach bocznych znajdują się wystawki. We wnętrzach zachowały się stiukowe sufity i kominek.

W dworze mieszkał niegdyś mężczyzna, który na wiele dni zamknął się w jednym z pokoi. Gdy rodzina w końcu się do niego dostała, ujrzała tragiczny widok. Mężczyzna miał odciętą głowę, a wszystkie ściany były czarne.

Dwór i jego okolice nawiedza duch panny młodej, którą narzeczony zostawił w dniu ślubu. Ta z żalu utopiła się w pobliskim jeziorze. Od tamtej pory nawiedza okolicę i szuka mężczyzny, który zgodzi się za nią wyjść.

Kolejna legenda dotyczy kobiety z dwoma wielkimi psami, która mogła zostać zbawiona tylko wówczas gdy ktoś odważy się pogłaskać jej psy.

• Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone?, Olsztyn, 2001.
• Jerzy Sikorski, Katarzyna Soczewica, Karta Biała, 1998, www.zabytek.pl
• Maria Gawryluk, Karta Biała, 2002, www.zabytek.pl
• www.forum.eksploracja.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia: Marcin Tymiński, Tajemnice Pomorza, 2022 r.