Dwór w Zamku Kiszewskim

Najstarsza znana nam wzmianka o osadzie Kissow pochodzi z 1269 roku. W 1281 roku Mściwoj II nadał Starą Kiszewę sędziemu poznańskiemu, Mikołajowi Jankowicowi, późniejszemu wojewodzie kaliskiemu. W 1316 r. Jakub von Kalisch, syn Mikołaja, przekazał wieś w ręce Krzyżaków w zamian za czynsz. Wznieśli oni murowany zamek obronny na miejscu dawnego drewnianego grodu. Otoczyli go grubym murem i basztą z bramą wjazdową. Budowla znajdowała się na półwyspie, w zakolu rzeki Wierzycy. Rolą zamku było ubezpieczanie środkowej części Pomorza Gdańskiego przed atakami ze strony polskiej. Zarządzany był zapewne przez prokuratora i podporządkowany wójtostwu tczewskiemu.

Po pokoju toruńskim, Polacy przejęli Zamek Kiszewski i w 1466 r. obiekt stał się siedzibą starostw niegrodowych, kiszewskich. Odtąd starostwo obejmowali m.in. Szorcowie, Konarscy, Działyńscy, Wolscy i Czapscy.

Około 1600 roku zamek w Starej Kiszewie przekształcono w manierystyczną rezydencję, która w połowie XVII wieku, w czasie potopu szwedzkiego, została zniszczona przez Szwedów. Jedynie częściowo odbudowany, zaczął odtąd służyć jako folwark, gorzelnia, tartak i młyn.

Kiedy w połowie XIX wieku tereny te przeszły na ręce władz pruskich, jeden z zarządców posiadłości, Joachim Engler, wykupił ją i w 1856 roku wybudował okazały dwór. Wzniesiono go na fundamentach średniowiecznych. Prawdopodobnie za czasów krzyżackich znajdował się tam dom dla służby. Inne źródła podają, iż dwór wybudował J. Hos, a jego inicjały są wyryte na granicie podmurówki.

Po II wojnie światowej zabudowania przeszły do skarbu państwa i powoli ulegały zniszczeniu. Przełomowy dla tych zabytkowych terenów okazał się rok 1997, kiedy to posiadłość przeszła w ręce prywatne. Nowy właściciel przeprowadził gruntowny remont dworu, oczyścił stawy założone przez Englerów, a także zadbał o zieleń wokół posiadłości. Rozpoczął również prace wewnątrz dworu, a także przy naprawie muru i baszt.

Jedna z legend dotyczących Kiszewskiego zamku mówi o ukrytych tunelach zamkowych.
Jeden z nich prowadził prawdopodobnie do Skarszew, drugi do Starogardu Gdańskiego, trzeci, natomiast, do Malborka.

Kiedyś, pewien mężczyzna, zaciekawiony tą historią udał zbadać te tunele. Zabrał ze sobą świeczkę, którą zamierzał oświetlać drogę. Gdy znalazł się już na miejscu jego świeczka zgasła i zapanowała całkowita ciemność. Mężczyzna długo błąkał się po ciemnych korytarzach, z których wydostał się dopiero po trzech dniach. Po tej przygodzie stracił głos, a w niedługim czasie zmarł. Nikomu nie udało sie więc dowiedzieć co ten człowiek zobaczył, bądź spotkał w podziemnych korytarzach. Jedno jest pewne - nikt wiecej nie odważył się ich badać. Około 10 lat po całym zdarzeniu tunele zapadły się i nigdy już ich nie odbudowano.

• Wiesław Rosowski, Karta Biała, 1985, www.zabytek.pl
• Zamek Kiszewski. Ruiny zamku krzyżackiego w dobrych rękach miłośników sztuki [w:] Magazyn Kaszuby, dostęp online.
  Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IV
• www.medievalheritage.eu
• www.zamkipolskie.net.pl
• www.zamki.name
• Edwin Kozłowski, Zamek kiszewski [w:] Jantarowe Szlaki, nr 7, Gdańsk 1971.
• Franciszek Mamuszka, Pomniki kultury ziemi kościerskiej [w:] Jantarowe Szlaki, nr 4, Gdańsk 1964.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Marcin Tymiński, Tajemnice Pomorza, 2023
• Nina Herzberg-Zielezińska, 2023